اضطراب دندانپزشکی و فوبیا (ترس) چیست؟

دلایل ترس از دندانپزشکی و فوبیا

علائم

برخی از افراد نگاه و احساسی که در هنگام مراجعه به پزشک دارند در هنگام مراجعه به دندانپزشک ندارند. اغلب درمانهای دندانپزشکی دردناک نیستند. هرچند، گاهی فقط معاینه می تواند در فرد ایجاد استرس نماید.

اغلب افراد با داشتن اضطراب از مراجعه به دندانپزشکی زندگی می کنند. برای افرادی که ترس از دندانپزشکی دارند تمامی فرایندهای دندانپزشکی ترسناک است. آنها ممکن است به حدی ترس از دندانپزشکی داشته باشند که هر کاری کنند تا از مراجعه به دندانپزشک اجتناب نمایند.

فوبیا یک ترس شدید و غیر معقول است. افراد ممکن است از فعالیتی خاص، شی یا وضعیتی بترسند. افرادی که از دندانپزشکی می ترسند اغلب برای سالها یا حتی دهه ها درمان خود را رها می کنند. بدلیل پیشگیری از این امر، آنها اغلب دچار عفونتهای لثه، درد، یا حتی از دست دادن دندان می شوند.

اضطراب از دندانپزشکی و فوبیا امری متداول است. مطالعات نشان داده است که در حدود 36% افرادی که به دندانپزشکی مراجعه نمی کنند علت عدم مراجعه خود را ترس از دندانپزشکی عنوان کرده اند. افراد اغلب از لغات ترس و اضطراب استفاده می کنند، اما این دو لغت معانی مختلفی دارند.

کسانیکه از انجام دندانپزشکی اضطراب دارند افرادی هستند که در هنگام رسیدن وقت ویزیت اضطراب می گیرند. آنها ترس یا نگرانی اغراق آمیز و بی پایه و اساسی دارند. فوبیای دندانپزشکی شرایط حادتری است. این حالت یک ترس یا وحشت شدید است. افرادی که فوبیا دارند فقط مضطرب نیستند. آنها مبتلا به ترس و وحشت شدیدی هستند.

ریسک بیماری لثه یا از دست دادن زود هنگام دندان در افرادی که فوبیای دندانپزشکی دارند  بیشتر است. مراجعه نکردن به دندانپزشکی می تواند عواقب روحی نیز روی فرد داشته باشد. تغییر رنگ دندان می تواند اعتماد به نفس فرد را از بین ببرد. اینگونه افراد ممکن است کمتر بخندند و در هنگام صحبت کردن دهانشان را بسته نگاه دارند. این امر به مقدار زیادی باعث فقدان خودباوری در فرد می شود.

افرادی که فوبیای دندانپزشکی دارند همچنین ممکن است از سلامت عمومی و امید به زندگی کمتری برخوردار باشند. این بدین دلیل است که بهداشت ضعیف دهان و دندان  می تواند روی شرایط ایمنی و سلامتی فرد تا ثیر منفی گذارد از جمله فرد ممکن است دچار بیماری قلبی یا عفونت ریوی شود.

درجات مختلفی از اضطراب و فوبیای دندانپزشکی وجود دارد. در حالت شدید، فرد ممکن است هرگز به دندانپزشک مراجعه نکند. سایرین ممکن است خود را وادار به مراجعه به دندانپزشک نمایند، اما شب قبل از ویزیت از ترس نخوابند. این اتفاق برای افرادی که در اتاق انتظار هستند و احساس درد و بیماری می کنند متداول نیست. فوبیای دندانپزشکی همانند سایر بیماریها قابل درمان است. بدون انجام درمانف با گذر زمان این فوبیا می تواند بدتر شود. این امر نسبی است، زیرا استرس مس تواند ویزیت دندانپزشکی را نیز دشوار نماید. برخی افراد آستانه درد کمتری دارند. این بدین معناست که نسبت به سایر افراد زودتر احساس درد می کنند. این افراد ممکن است به بی حسی بیشتر نیاز داشته باشند.  حتی این افراد ممکن است در بخشهایی از بدنشان

با واکنش استرس مواجه شوند. برای مثال، ممکن است دچار سردرد و یا گرفتگی عضلانی در گردن و کمر شوند.

دلایل ترس از دندانپزشکی و فوبیا

ترس از دندانپزشکی و اضطراب به دلایل بسیار مختلفی در افراد ایجاد می شود. بر اساس بررسی های محققین چندین دلیل متداول برای این امر ذکر شده است:

درد- در یک بررسی در افرادی که 12 ماه است به دندانپزشک مراجعه نکرده اند، 6% آنها دلیل اصلی عدم مراجعه خود را ترس عنوان کرده اند. ترس از درد بیشتر در بزرگسالان 24 ساله و بالاتر متداول است. این بدین علت است که نخستین مراجعات آنها به دندانپزشکی بدلیل عدم پیشرفت در درمانهای بدون درد در گذشته با درد همراه بوده است.

احساس درماندگی و فقدان کنترل- بسیاری از افراد در شرایطی احساس ترس می کنند که کنترلی بر آن شرایط ندارند (از جمله پرواز در یک هواپیما). زمانیکه این دسته افراد روی یونیت دندانپزشکی نشسته اند،  ممکن است چنین احساس کنند که نمی توانند ببینند چه چیزی در حال رخ دادن است یا نمی توانند پیش بینی کنند چه آسیبی به آنها می رسد. این امر در مورد افرادی معمول است که در زمان اضطراب احساس درماندگی می کنند.

خجالت- دهان بخش جدا ناپذیری از بدن است. افراد ممکن است از اینکه فردی بیگانه داخل دهان آنها را نگاه کند احساس خجالت کنند. درمانهای دندانپزشکی نیز نیاز به نزدیکی فیزیکی به دهان فرد دارد. طی یک درمان دندانپزشکی، صورت دندانپزشک ممکن است تنها چند اینچ دورتر از شما باشد. این امر ممکن است در فرد ایجاد احساس اضطراب و یا ناراحتی نماید.

تجربه منفی در گذشته- هر فردی که در درمان قبلی خود درد یا ناراحتی داشته باشد احتمال اینکه در ویزیت بعدی مضطرب باشد بیشتر است.

اگر مسائل شرح داده شده را تجربه کرده اید، بهتر است در مورد احساسات خود با دندانپزشکتان صحبت نمایید. او به شما کمک خواهد نمود بر این ترسها غلبه کنید. همچنین ممکن است نیاز باشد شما را به یک روانپزشک ارجاع دهد.

آیا بی حسی موثر است؟

درد و استرس کمتر

انواع بی حسی

درد از جمله اصلی ترین علل مراجعه افراد به دندانپزشک می باشد. این همان چیزی است که مانع مراجعه آنها به دندانپزشک نیز می شود.

درد و استرس کمتر

افرادی که در گذشته اعمال دندانپزشکی دردناکی انجام داده اند ممکن است به این امر معتقد نباشند اما اغلب فرایندهای دندانپزشکی بدون درد هستند. اغلب افراد از تزریق بی حسی وحشت دارند و تعداد زیادی نیز از صدای ابزار دندانپزشکی می ترسند و ترسیدن فقط شرایط را بدتر می کند. مطالعات نشان داده است که هر قدر احساس اضطراب بیشتری داشته باشید، در انجام فرایند احساس ناراحتی بیشتری می کنید.

بی حسی می تواند به روشهای مختلفی انجام شود. برخی از داروهای خاص به کاهش ترس و اضطراب کمک مینمایند. آنها همچنین خاصیت از بین بردن درد را دارند. برخی از افراد بدون خوردن مسکن به دندانپزشک مراجعه نمی کنند.

انواع بی حسی

بی حسی به معنی این نیست که شما بیهوش می شوید. اغلب دندانپزشکان بی حسی هوشیارانه (بدون بیهوشی) را ترجیح می دهند. با این نوع بی حسی، شما به هوش هستید اما آرامش دارید.

برخی از داروهایی که برای بی حسی استفاده می شوند باعث فراموشی آنچه در طول درمان رخ داده است می شوند (فراموشی). شما ممکن است احساس ناراحتی کنید اما بعدا این زمان را به یاد نخواهید اورد.

چندین نوع بی حسی وجود دارد. متداولترین انواع عبارتند از:

• اکسید نیتروژن (یا گاز خنده)- این ساده ترین نوع بی حسی است. بسیاری از دندانپزشکان نحوه استفاده از آن را می دانند. این گاز اضطراب را کاهش داده و با آرامش شما کمک می نماید. این امر مخصوصا برای اطفال موثر است.
• داروهای دهانی- اینها شامل داروهای کاهش اضطراب هستند (از جمله Valium) و  مسکن های ملایم برای درد. داروهای بی حسی دهانی دیرتر از اکسید نیتروژن عمل می کنند.
• بی حسی وریدی (IV)- این نوع از بی حسی دارو را مستقیما وارد ورید می کند. این روش بخوبی کار می کند زیرا دوز دارو در خون بسادگی تنظیم می شود. اگر در طول فرایند درمان به بی حسی بیشتری نیاز دارید، داروهای سریع الاثر به ورید تزریق می شوند. هرچند بی حسی وریدی نسبت به بی حسی موضعی (دهانی) آثار منفی بیشتری روی تنفس دارد.  اگر شما بی حسی وریدی دریافت کنید فشار خون شما، ضربان قلبتان و تنفستان باید بطور مداوم کنترل شوند.
• بیهوشی عمومی- این نوع از بیهوشی عمیق ترین  نوع بی حسی است که شما در خواب هستید. جراحان دهان و دندان اغلب امکاناتی برای انجام بیهوشی و افراد آموزش دیده ای را برای انجام این کار در اختیار دارند. اما برخی دندانپزشکان این امکانات را ندارند و اینکار را در بیمارستان انجام میدهند.

شما معمولا برای بی حسی باید برنامه داشته باشید. در مورد نیتروژن اکساید به اقدام خاصی نیاز ندارید اما در مورد انواع دیگری بی حسی، باید 6 تا 8 ساعت قبل از فرایند چیزی نخورید. شما همچنین باید همراهی داشته باشید تا با شما به مطب بیاید و شما را بعد از درمان به خانه بازگرداند.

معمولا تمامی انواع بی حسی زمانیکه توسط دندانپزشکان آموزش دیده انجام شود ایمن است. هر چند هر قدر بی حسی عمیق تر باشد ریسکهای بالقوه بیشتر می شوند.

از دندانپزشکتان بخواهید در رابطه با انواع روشهای بی حسی که می تواند انجام دهد برایتان توضیح دهد.

درمانها و روشهای مکتوب

ارتباط برقرار کردن با دندانپزشکتان

منحرف کردن حواس

کنترل درد

تکنیکهای ریلکسیشن

بی حسی

هیپنوتیزم

طب سوزنی و ماساژ

درمان

ارتباط برقرار کردن با دندانپزشکتان

صحبت کردن با دندانپزشکتان کلید غلبه بر اضطراب است. دندانپزشکی مدرن اغلب می تواند بدون درد باشد.

شما اگر در انتخاب درمان دخیل باشید احساس می کنید کنترل بیشتری روی اوضاع دارید. بنابراین دندانپزشک شما باید در رابطه با تمامی گزینه های ممکن با شما صحبت نماید. از دندانپزشک خود بخواهید در رابطه با انواع روشهای در دسترس کنترل درد با شما صحبت نماید. سپس تصمیم بگیرید که کدام روش را نتخاب نمایید.

در طول درمان، از دندانپزشکتان بخواهید در هر مرحله از درمان برای شما توضیح دهد چه چیزی در حال رخ دادن است. این امر می تواند به کاهش اضطراب شما کمک نماید. زمانیکه شما می دانید دندانپزشک در گام بعدی چه کاری انجام خواهد داد، می توانید خود را آماده نمایید. در اینصورت متعجب نخواهید شد.

از سوی دیگر، برخی از افراد اگر ندانند چه اتفاقی در حال رخ دادن است ممکن است احساس اضطراب کمتری کنند. اگر این امر در مورد شما صدق می کند، این امر را به دندانپزشک خود توضیح دهید.

یک تکنیک کمک کننده ی دیگر علائمی است که شما با دستتان برای خواستن چیزی یا توقف کاری به دندانپزشک نشان می دهید. این امر حس کنترل را به شما تلقین خواهد کرد. شما نباید فقط در صورت احساس درد به دندانپزشک خود علامت دهید. اگر نیاز به آب کشیدن دهانتان داشتید یا نیاز به چند ثانیه استراحت داشتید می توانید به دندانپزشک خود علامت دهید.

ممکن است از اینکه ترسهای خود را با دندانپزشکتان مطرح کنید خجالت بکشید. بیاد داشته باشید که شما تنها نیستید. ترس چیز غیر متداولی نیست. زمانیکه دندانپزشک دغدغه های شما را بداند، بهتر قادر خواهد بود راه حلهای عملی حل مشکل شما را پیدا کند.

منحرف کردن حواس

زمانیکه در طول درمان دندانپزشکی حواستان را به چیز خوشایندی معطوف کنید اضطرابتان کاهش می یابد. برخی از دندانپزشکان هدفون هایی را برای گوش دادن به موسیقی برای شما فراهم می آورند یا می توانید برای حود هدفون بیاورید. تعدادی از دندانپزشکان از عینکهای بصری استفاده می کنند. این امر به شما کمک می نماید تصاویر زیبا ببینید.  این امر می تواند حواس شما را از درمانی که در حال انجام است منحرف کند.

کنترل درد

مطالعات نشان داده اند که ترس از درد اصلی ترین علت عدم مراجعه به دندانپزشک است. حتی در مورد کسانیکه که بطور منظم به دندانپزشک مراجعه می کنند درد یک مسئله اصلی است.

در سالهای اخیر، دندانپزشکان داروها و تکنیکهای متعددی را برای غلبه بر درد ارائه داده اند. این روشها می توانند در طول اغلب درمانها درد را کاهش داده یا از بین ببرند. این روشها عبارتند از:

• بی حسی موضعی- بی حسی موضعی معمولا پیش از تزریق بی حسی با یک تکه گاز استریل روی لثه زده می شود تا لثه کرخت و بی حس شود
• مته های لیزری- مته های لیزری ممکن است درد کمتری را نسبت به مدلهای متداول داشته باشد. لیزر می تواند برای آماده کردن برخی از حفره ها برای پر کردن بکار رود.
• بی حسی الکترونیکی- این روش ممکن است بجای تزریق های بی حسی بکار رود. دندانپزشک الکترود را روی گونه ها می گذارد. این الکترودها جریان الکتریکی را به گونه ها منتقل می کنند. برخی از بیماران گزارش داده اند که این نوع بی حسی موثر تر از داروهاست.
• اکسید نیتروژن (گاز خنده)- این روش یکی از متداولترین روشهای کنترل درد در مطب است. این گاز در شما احساس آرامش و حتی نشاط ایجاد می کند. تاثیرات آن به محض اینکه گاز قطع شود از بین می رود. اکسید نیتروژن عموما بعنوان مکمل دیگر داروها و نه جایگزین بکار می رود.
• بی حسی وریدی-  این روش اغلب برای بیمارانی استفاده می شود که به درمانهای زیاد دندانپزشکی نیاز دارند. هرچند بی حسی وریدی برای درمانهای ساده نیز می تواند انجام شود.  یک داروی مسکن به یک ورید در دست یا بازوی شما تزریق می شود. شما بیدار هستید اما عمیقا آرامش دارید.
• بی هوشی عمومی-  در این روش در طول کل فرایند شما در خواب هستید. برخی از دندانپزشکان  امکانات و افرادی را دارند که برای انجام این آموزش دیده اند. اما برخی دندانپزشکان این امکانات را ندارند و اینکار را در بیمارستان انجام میدهند. بیهوشی عمومی تنها باید زمانی انجام شود  که دیگر حالتهای بی حسی یا کنترل درد کفایت نکنند.

تکنیکهای آرامش (ریلکسیشن)

زمانیکه شما آشفته و مضطرب هستید، بدن شما مواد شیمیایی استرس را آزاد می کند از جمله آدرنالین. این مواد شیمیایی منجر به واکنشهای فیزیکی می شوند. عضلات شما سفتتر و ضربان قلبتان تندتر می شود. گیرنده های درد در مغز شما حساستر می شوند. این واکنشها خود می توانند احساس ترس و اضطراب را ایجاد نمایند.

مطالعات نشان داده است که تکنیکهای آرامش می تواند سطح هورمونهای استرس و درد و اضطراب را در شما کاهش دهد. افرادی که از یان تکنیکها استفاده می کنند متوجه می شوند که واکنش آنها به ترس کاهش می یابد.

تکنیکهای متنوعی برای آرامش وجود دارد. برخی از موثرترین آنها عبارتند از:

• هدایت تصورات- این یک تکنیک ذهنی ساده است. یک بهداشتکار به شما کمک می کند تجربه خوشایندی را در محیطی آرامش بخش داشته باشید. این ایده اینچنین است که تا جائی که می توانید جزئیات را تصور کنید. شما ممکن است بحدی غرق در تصورات خود شوید که به سختی متوجه کار دندانپزشک گردید.
• تنفس عمیق- این تکنیک شامل نفس کشیدن آرام و عمیق است. تنفس عمیق باعث جریان یافتن اکسیژن در بدن می شود و سیستم عصبی را آرام کرده و احساس نا راحتی را کم می کند.
• آرامش تدریجی- در این روش، شما بصورت آگاهانه تلاش می کنید هر یک از عضلات بدنتان را ریلکس کنید. شما با انگشتان شصت شروع می کنید و این کار را تا سر ادامه می دهید (یا برعکس). این کار تنش عضلانی را کم می کند  که خود به کاهش درد کمک می نماید.

یادگیری تکنیکهای ریلکسیشن ساده است، اما برای کسب بهترین نتیجه باید تمرین کنید.

مسکن

مسکن هایی از جمله دیازپام مرکز سیستم عصبی را ریلکس می کنند. این تاثیر در داورهای مسکن مختلف متفاوت است. داروهای مسکن به افراد کمک می کنند احساس آرامش بیشتری داشته باشند.

دندانپزشکان اغلب از مسکن های  خوراکی اجتناب می کنند زیرا در حدود 30 قیقه اثر دارند و خواب آلودگی از تاثیرات جانبی آنهاست که ممکن است این تاثیر جانبی ساعتها همراه شما باشد. هر چند بعنوان بخشی از پروسه درمان دندانپزشک احتمالا برای شما مسکن تجویز خواهد نمود.

هیپنوتیزم

هیپنوتیزم تکنیک ساده ای است که حالت آرامش عمیقی را ایجاد می نماید. این حالت مشابه مدیتیشن است. شما برای انجام این کار باید تمرین کنید. بسیاری از دندانپزشکان با این تکنیک آشنایی دارند. خود هیپنوتیزمی موثر است هر چند گاهی اوقات وقتی این کار توسط فرد دیگری انجام می شود نتیجه بهتری می دهد. برخی از افراد که فوبیای دندانپزشکی دارند از دندانپزشک می خواهند برای آنها از این تکنیک استفاده نماید.

طب سوزنی و ماساژ

طب سوزنی در چین بیش از 4000 سال قدمت دارد. این کار شامل فرو بردن سوزن در نقاط مشخصی از بدن است. مطالعات نشان داده است که طب سوزنی باعث ترشح مواد شیمیایی تسکین درد در بدن می شود که اندورفین نامیده می شود.

یک تکنیک دیگر ماساژ درمانی است که در آن بجای سوزن از ماساژ استفاده می شود.

درمان

افرادی که بدلیل فوبیا از دندانپزشکی ترس دارند ممکن است بخواهند به روانپزشک مراجعه نمایند. روانپزشکان اغلب از تکنیکهایی برای غلبه بر فوبیا استفاده می کنند که حساسیت زدایی سیستمیک نامیده می شود. بیماران به تدریج و بصورت کنترل شده در معرض چیزی که از آن می ترسند قرار می گیرند. این درمان برای برخی از انواع فوبیا، از جمله فوبیای دندانپزشکی موثر است.

دیگر انواع درمان شامل درمان روانشناختی و روان درمانی است. در درمان روانشناختی به افراد کمک می کند بطور عملی بر فوبیای دندانپزشکی غلبه نمایند. در روان درمانی افراد تشویق می شوند درک کنند ترسهایشان از کجا نشات می گیرد و با دشواریهایی که در گذشته داشته اند کنار بیایند.